Thị trường chứng khoán tuần từ 08/04 đến 11/04/2025: Toàn cảnh cuộc chiến thuế quan

Ngày 2/4/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chính thức công bố một chính sách thuế quan mang tính bước ngoặt, áp dụng các mức thuế đối ứng lên hàng hóa nhập khẩu từ tất cả các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, trong đó Việt Nam phải chịu mức thuế lên tới 46%. Động thái này đánh dấu một sự leo thang mới trong cuộc chiến thương mại toàn cầu, với tác động sâu rộng đến nền kinh tế thế giới và dự báo sẽ làm đảo lộn trật tự thương mại quốc tế đã được thiết lập qua nhiều thập kỷ. Chỉ trong vòng một tuần sau tuyên bố, thị trường tài chính toàn cầu đã phản ứng mạnh mẽ, trong khi các đối tác thương mại lớn như Trung Quốc đã nhanh chóng công bố các biện pháp trả đũa, làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến thương mại toàn diện có thể làm chậm đà phục hồi kinh tế toàn cầu.

Nội dung

Lịch Sử Và Diễn Biến Cuộc Chiến Thuế Quan

Khởi Nguồn Từ Nhiệm Kỳ Đầu Tiên (2018-2021)

Cuộc xung đột kinh tế giữa Mỹ và các đối tác thương mại, đặc biệt là Trung Quốc, đã bắt đầu từ tháng 1/2018, khi Tổng thống Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên bắt đầu áp đặt các mức thuế quan lên hàng nhập khẩu. Vào tháng 6/2018, ông Trump đã tuyên bố áp thuế 25% lên 50 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc, với 34 tỷ USD bắt đầu từ ngày 6/7/2018 và 16 tỷ USD còn lại sẽ được áp dụng sau đó. Trung Quốc đã phản ứng bằng cách áp dụng các mức thuế tương tự đối với hàng hóa Mỹ.

Cuộc chiến thuế quan tiếp tục leo thang khi vào tháng 9/2018, Mỹ áp thuế 10% lên 200 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc, với dự định tăng lên 25% vào cuối năm. Trung Quốc đáp trả bằng thuế 10% lên 60 tỷ USD hàng nhập khẩu từ Mỹ. Trong suốt giai đoạn này, hai nước đã có nhiều cuộc đàm phán nhưng không đạt được thỏa thuận toàn diện.

Tình hình càng trở nên căng thẳng vào tháng 8/2019 khi Bộ Tài chính Trung Quốc công bố các vòng thuế quan trả đũa mới lên 75 tỷ USD hàng hóa Mỹ. Đáp lại, ông Trump đã ra lệnh cho các công ty Mỹ “ngay lập tức bắt đầu tìm kiếm giải pháp thay thế cho Trung Quốc” và tăng thuế quan từ 25% lên 30% đối với 250 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc hiện có và từ 10% lên 15% đối với 300 tỷ USD hàng hóa còn lại.

Bước Leo Thang Mới Trong Nhiệm Kỳ Thứ Hai (2025)

Sau khi trở lại Nhà Trắng vào tháng 1/2025, ông Trump đã nhanh chóng khởi động lại cuộc chiến thương mại với các đối tác trên toàn cầu. Trước tuyên bố ngày 2/4/2025, ông đã áp thuế quan 20% lên Trung Quốc, 25% lên Mexico và Canada, và 25% lên tất cả thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ. Thuế quan 25% đối với ô tô và linh kiện ô tô nhập khẩu được công bố vào cuối tháng 3 cũng có hiệu lực từ ngày thứ Năm tuần đó.

⇒Xem thêm: Chi tiết thuế suất thuế đối ứng mà ông Trump áp lên từng nền kinh tế

Mỹ tính thuế đối ứng như thế nào?

Vài giờ sau thông báo của Tổng thống Mỹ áp thuế nhập khẩu đối ứng, website của Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) cũng đăng tải công thức tính.

Mô hình của họ dựa trên nhiều yếu tố, từ kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu, mức độ biến động về nhu cầu, biến động giá, đến các yếu tố khác khiến hàng hóa Mỹ bất lợi ở nước ngoài, như quy định về chính sách, môi trường, sự khác biệt về thuế tiêu thụ và cả hoạt động thao túng tiền tệ. Số liệu về nhập khẩu và xuất khẩu lấy từ Cục thống kê Mỹ năm 2024.

Động Cơ Và Chiến Lược Của Trump

Theo quan điểm của ông Trump, thuế quan là công cụ hiệu quả để giải quyết một loạt vấn đề lớn của Mỹ, bao gồm mất cân đối thương mại, chống chất gây nghiện fentanyl, kiểm soát người nhập cư bất hợp pháp, và khôi phục nền sản xuất Mỹ. Ông Trump cũng đang có kế hoạch đánh thuế quan đối với một số ngành hàng cụ thể gồm con chip, dược phẩm và thậm chí các khoáng sản quan trọng, nhằm bảo vệ các ngành công nghiệp chiến lược của Mỹ

Chiến lược tổng thể của ông Trump dường như là sử dụng thuế quan như một đòn bẩy trong đàm phán thương mại, buộc các đối tác thương mại phải nhượng bộ trước các yêu cầu của Mỹ. Tuy nhiên, cách tiếp cận này cũng có thể dẫn đến những căng thẳng ngoại giao và làm suy yếu các liên minh truyền thống của Mỹ.

Tác Động Đến Các Quốc Gia Và Phản Ứng Quốc Tế

Trung Quốc – Đối Tượng Chính Trong Cuộc Chiến

Trung Quốc là quốc gia chịu tác động nặng nề nhất từ các chính sách thuế quan mới của Mỹ. Vào ngày 2/4/2025, Mỹ đã thêm 34% thuế “đối ứng” lên các lệnh hiện có, dẫn đến mức thuế tối thiểu hiệu quả là 54% trên tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Các sản phẩm thuộc diện thuế Mục 301 từ nhiệm kỳ đầu của Trump thậm chí phải đối mặt với tổng thuế suất lên đến 76%.

Theo Capital Economics, “mức thuế quan trung bình của Mỹ đối với Trung Quốc hiện nay gần 70%”. Động thái này được xem là một cú đòn mạnh nhằm vào nền kinh tế Trung Quốc và có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho chuỗi cung ứng toàn cầu.

Phản ứng của Trung Quốc rất nhanh chóng và cứng rắn. Vào ngày 4/4/2025, Trung Quốc đã tuyên bố sẽ áp thuế quan đối ứng 34% lên tất cả hàng nhập khẩu từ Hoa Kỳ, có hiệu lực từ ngày 10/4/2025. Ngoài ra, chính phủ Trung Quốc cũng đã đình chỉ các cuộc đàm phán liên quan đến việc bán TikTok, cho thấy cuộc chiến thương mại đang lan sang cả lĩnh vực công nghệ.

Tác Động Kinh Tế Và Phản Ứng Thị Trường

Phản ánh mối lo ngại về triển vọng kinh tế Mỹ và toàn cầu, thị trường chứng khoán Mỹ đã bán tháo sau tuyên bố của ông Trump. Trước đó, giá cổ phiếu ở Phố Wall đã trượt dốc trong nhiều tuần do nhà đầu tư bất an về tăng trưởng, lạm phát và lợi nhuận của các công ty niêm yết. Từ tháng 2 đến thời điểm công bố chính sách thuế quan mới, chứng khoán Mỹ đã mất gần 5 nghìn tỷ USD vốn hóa thị trường.

Giới chuyên gia kinh tế cảnh báo thuế quan có thể khiến kinh tế toàn cầu giảm tốc, đẩy cao nguy cơ suy thoái và khiến chi phí sinh hoạt của hộ gia đình trung bình ở Mỹ tăng thêm hàng nghìn USD mỗi năm. Doanh nghiệp phàn nàn rằng bấp bênh về thuế quan khiến họ khó lên kế hoạch sản xuất – kinh doanh hơn, dẫn đến hiệu quả thấp hơn và chi phí cao hơn.

Việc áp thuế quan trên diện rộng sẽ dựng lên những hàng rào thương mại mới xung quanh nền kinh tế tiêu dùng lớn nhất trên thế giới, đảo ngược hàng thập kỷ tự do hóa thương mại đã định hình nên trật tự toàn cầu hiện tại. Điều này có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, đẩy giá hàng hóa lên cao và làm giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Mỹ trên thị trường quốc tế.

Các nhà kinh tế cảnh báo rằng chính sách thuế đối ứng của Mỹ có thể gây ra những hệ lụy sâu rộng. Trước hết, nó đe dọa làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, vốn đã chịu nhiều tổn thương sau đại dịch Covid-19 và xung đột Nga – Ukraine. Giá cả hàng hóa, từ xe đạp đến rượu vang, có thể tăng vọt khi các quốc gia đáp trả bằng thuế quan của riêng mình. Theo Reuters, chi phí sinh hoạt của một gia đình trung bình ở Mỹ có thể tăng thêm hàng nghìn USD mỗi năm.

Thứ hai, thuế quan có thể làm chậm tăng trưởng kinh tế toàn cầu. “Thuế quan của ông Trump có thể phá hủy trật tự thương mại tự do toàn cầu mà chính Mỹ là nước đi tiên phong kể từ Thế chiến thứ hai”, ông Takahide Kiuchi, nhà kinh tế trưởng tại Viện nghiên cứu Nomura, nhận xét với hãng tin Reuters.

“Tôi cho rằng nền kinh tế Mỹ và toàn cầu sẽ diễn biến theo hướng xấu đi, bất ổn hơn và thậm chí có khả năng sẽ tiến tới suy thoái toàn cầu”, ông Antonio Fatas, nhà kinh tế vĩ mô tại trường kinh doanh INSEAD ở Pháp và cũng là cố vấn của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) nhận định. “Chúng ta đang tiến tới một thế giới tồi tệ hơn với tất cả mọi người bởi nền kinh tế hoạt động kém hiệu quả”.

Nguy cơ lớn nhất là một cuộc chiến thương mại toàn diện. Nếu các quốc gia như Trung Quốc, EU, hay Ấn Độ áp thuế trả đũa, hệ thống thương mại tự do vốn định hình trật tự toàn cầu suốt nhiều thập kỷ sẽ sụp đổ. Một số chuyên gia cho rằng đây không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là bài toán chính trị, khi ông Trump sử dụng thuế quan như công cụ đàm phán để buộc các nước nhượng bộ.

Tác động kinh tế nếu Mỹ áp thuế 46% lên hàng hóa Việt Nam (từ 09/04/2025)

Đây là cú sốc lớn đối với nền kinh tế Việt Nam, vốn có mô hình tăng trưởng dựa nhiều vào xuất khẩu sang Mỹ. Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, năm 2024 kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt khoảng 136,6 tỷ USD, tương đương gần 30% GDP. Việt Nam xuất siêu rất lớn sang Mỹ (thặng dư thương mại năm 2024 trên 123 tỷ USD). Vì vậy, mức thuế đột ngột và cao bất thường này được dự báo sẽ “gây ảnh hưởng nghiêm trọng” đến nền kinh tế Việt Nam và mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu hiện nay

Các chuyên gia nhận định đây là “cú sốc” không chỉ đối với kinh tế Việt Nam mà còn cho kinh tế toàn cầu. Về tổng thể, gánh nặng thuế quan 46% sẽ làm hàng hóa Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh tại thị trường Mỹ. Hậu quả trực tiếp là xuất khẩu sang Mỹ suy giảm mạnh, kéo theo tăng trưởng kinh tế chậm lại. Ước tính ban đầu cho thấy tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam có thể mất khoảng 37,5 tỷ USD (tương đương 9% tổng xuất khẩu) do đơn hàng bị cắt giảm hoặc chuyển hướng. Từ đó, GDP của Việt Nam sẽ giảm tương ứng khoảng 1,5 – 2 điểm % do tác động trực tiếp và gián tiếp của cú sốc thuế quan này

Tác động ngắn hạn (0–6 tháng)

Trong 6 tháng đầu sau khi áp thuế, nền kinh tế Việt Nam sẽ chịu cú sốc đột ngột nhưng tác động trực tiếp ở mức trung bình do độ trễ thực hiện đơn hàng: Nhiều lô hàng đã ký hợp đồng hoặc đang trên đường vận chuyển vẫn tiếp tục, nhưng một số đơn hàng sẽ bị hủy hoặc hoãn do chi phí đội lên. Ngay sau thông báo thuế, thị trường tài chính Việt Nam đã phản ứng tiêu cực: chỉ số VN-Index giảm mạnh (~6,7%) trong phiên giao dịch, phản ánh tâm lý lo ngại của nhà đầu tư. Xuất khẩu sang Mỹ sụt giảm trong ngắn hạn: Giá hàng hóa Việt Nam tại Mỹ tăng đột biến do gánh thêm thuế 46%, khiến nhu cầu từ khách hàng Mỹ giảm ngay lập tức.

Trong vòng 1–2 quý đầu, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ có thể giảm khoảng 13–14 tỷ USD (tức giảm gần 10% so với trước). Mức sụt giảm này xuất phát từ việc người mua Mỹ cắt giảm đơn hàng hoặc chuyển sang nguồn cung từ quốc gia khác ít bị áp thuế hơn

Các chuyên gia dự báo GDP quý II và quý III/2025 của Việt Nam sẽ tăng chậm lại, có thể thấp hơn khoảng 0,5–1 điểm % so với kịch bản không có thuế quan mới. Một nghiên cứu cho thấy nếu Mỹ áp thuế 10% lên toàn bộ hàng Việt Nam, GDP Việt Nam giảm khoảng 1 điểm %, do đó với mức thuế 46%, dù chưa phản ánh đầy đủ ngay trong 6 tháng đầu, tăng trưởng nửa cuối 2025 nhiều khả năng sẽ xuống mức ~6% thay vì trên 7% như kỳ vọng trước đây.

Ảnh hưởng đến việc làm và sản xuất nội địa: Trong ngắn hạn, doanh nghiệp xuất khẩu bắt đầu thu hẹp sản xuất do đơn hàng sụt giảm. Các ngành sử dụng nhiều lao động như dệt may, da giày, đồ gỗ… có thể phải giảm ca làm việc, cho công nhân nghỉ luân phiên. Tỷ lệ thất nghiệp ở một số khu vực công nghiệp định hướng xuất khẩu có nguy cơ tăng nhẹ sau vài tháng, khi tồn kho tăng và doanh nghiệp tạm ngừng nhận thêm lao động. Chính phủ Việt Nam đã có phản ứng nhanh: thành lập tổ công tác đặc biệt để hỗ trợ doanh nghiệp, đồng thời đề nghị các bộ ngành tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn

Ngắn hạn, Chính phủ có thể tạm thời hỗ trợ tín dụng, giãn thuế cho các doanh nghiệp chịu tác động trực tiếp, nhằm giảm thiểu làn sóng sa thải lao động. Tâm lý và tỷ giá trong ngắn hạn: (Sẽ phân tích chi tiết tác động tỷ giá ở mục sau, nhưng nhìn chung ngắn hạn VND chịu áp lực mất giá do cú sốc xuất khẩu và tâm lý lo ngại.)

Tác động trung hạn (6–24 tháng)

Trong trung hạn (6 tháng đến 2 năm), tác động tiêu cực sẽ rõ rệt hơn khi các điều chỉnh tạm thời chuyển thành xu hướng: Lúc này hầu hết các đơn hàng xuất khẩu sang Mỹ đều đã phải chịu mức thuế mới, khiến xuất khẩu sang Mỹ giảm mạnh hơn và kéo dài. Nhiều nhà nhập khẩu Mỹ chuyển hẳn sang nước khác để tránh thuế, ví dụ chuyển đơn hàng dệt may sang Bangladesh hoặc Indonesia, đồ gỗ sang Malaysia, v.v. Điều này đồng nghĩa Việt Nam mất thị phần xuất khẩu tại Mỹ. Theo ước tính, việc dịch chuyển chuỗi cung ứng này có thể làm Việt Nam mất thêm 24 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu (ngoài phần giảm do nhu cầu yếu). Tổng sụt giảm xuất khẩu sang Mỹ trong trung hạn có thể lên tới 37–40 tỷ USD (≈9% tổng xuất khẩu). Tăng trưởng GDP giảm tốc đáng kể: Trong 1–2 năm sau cú sốc, GDP của Việt Nam được dự báo thấp hơn khoảng 1,5–2 điểm % so với kịch bản bình thường.

Ngân hàng Thế giới dự báo tăng trưởng năm 2025 của Việt Nam chỉ đạt khoảng 6,8%, thấp hơn nhiều mục tiêu 8%, do triển vọng thương mại xấu đi vì hàng rào thuế quan của Mỹ và nguy cơ chiến tranh thương mại leo thang. Năm 2026, tăng trưởng có thể tiếp tục giảm còn ~6,5%, nếu căng thẳng thương mại không dịu bớt. Như vậy, so với mức tăng 7–8%/năm trước đây, kinh tế Việt Nam trung hạn có thể chỉ tăng ~5,5–6,5%/năm. Lũy kế 2 năm, quy mô GDP sẽ thấp hơn khoảng 2–4% so với kịch bản không bị áp thuế (tương đương mất vài chục tỷ USD sản lượng).

Cán cân thương mại và đầu tư đảo chiều bất lợi: Việt Nam có thể mất vị thế xuất siêu lớn sang Mỹ. Thặng dư thương mại song phương hơn 120 tỷ USD/năm trước đây sẽ thu hẹp nhanh, thậm chí chuyển thành thâm hụt nếu kim ngạch xuất khẩu giảm mạnh và Việt Nam phải nhập khẩu nhiều nguyên liệu hơn để tìm thị trường khác. Cán cân vãng lai vì thế xấu đi, gây áp lực lên dự trữ ngoại hối và tỷ giá. Bên cạnh đó, dòng vốn FDI mới có thể chững lại: các tập đoàn đa quốc gia cân nhắc chuyển một phần hoạt động sản xuất khỏi Việt Nam sang các nước không bị thuế (ví dụ, một số hãng điện tử có thể mở rộng nhà máy ở Thái Lan, Ấn Độ thay vì Việt Nam)

FDI vào lĩnh vực xuất khẩu chủ lực suy giảm sẽ kéo theo giảm đầu tư, giảm việc làm trong trung hạn. Tuy vậy, Việt Nam cũng có cơ hội thu hút FDI vào các lĩnh vực mới nếu chứng tỏ được khả năng tái cơ cấu và tận dụng lợi thế khác (như thị trường nội địa, các hiệp định thương mại tự do khác ngoài Mỹ).

Phản ứng chính sách trong trung hạn: Trước tình hình này, Chính phủ nhiều khả năng triển khai các gói hỗ trợ kích thích kinh tế để bù đắp tăng trưởng: đẩy mạnh đầu tư công vào hạ tầng để tạo việc làm và cầu nội địa (theo kế hoạch, giải ngân đầu tư công sẽ tăng mạnh cuối 2025), đồng thời tích cực tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới. Việt Nam có thể đẩy mạnh tận dụng các FTA hiện có như CPTPP, EVFTA, RCEP… để đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào Mỹ

Đây là giai đoạn then chốt để tái cấu trúc nền kinh tế: chính phủ khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sản xuất, nâng cao giá trị gia tăng nhằm thích ứng với bối cảnh thương mại mới. Nếu đàm phán song phương thành công, Mỹ có thể giảm thuế suất ở một mức nào đó, khi đó kinh tế Việt Nam sẽ hồi phục nhanh hơn dự báo.

Ngược lại, nếu căng thẳng kéo dài, Việt Nam cần chuẩn bị cho tăng trưởng trung hạn ở mức thấp hơn trước và hướng đến mô hình tăng trưởng cân bằng hơn (dựa nhiều hơn vào cầu nội địa và thị trường khác).

Tác động dài hạn (2–5 năm)

Về dài hạn (2–5 năm), việc áp thuế 46% kéo dài có thể định hình lại cục diện kinh tế Việt Nam. Nếu sau 2 năm các biện pháp thuế quan vẫn duy trì, tác động tiêu cực sẽ ăn sâu vào cấu trúc kinh tế: tăng trưởng tiềm năng của Việt Nam có thể giảm so với giai đoạn trước do mất động lực xuất khẩu. Một số dự báo dài hạn cho thấy tăng trưởng GDP Việt Nam giai đoạn 2025–2030 có thể khó đạt mục tiêu cao (8%/năm) mà chỉ xoay quanh mức 6–7%, thấp hơn kịch bản không có chiến tranh thương mại khoảng 1–2 điểm % mỗi năm. Sau 5 năm, quy mô GDP có thể thấp hơn đáng kể (vài chục tỷ USD) so với trường hợp không bị áp thuế, do tăng trưởng lỡ mất mục tiêu cao trong nhiều năm liền.

Tái cơ cấu chuỗi cung ứng: Về mặt tích cực, sức ép thuế quan buộc Việt Nam và cộng đồng doanh nghiệp phải tái cấu trúc mạnh mẽ. Sau 2–3 năm, nhiều doanh nghiệp sẽ chuyển hướng thị trường xuất khẩu sang châu Âu, Đông Á, Trung Đông… để bù đắp phần nào thị phần đã mất ở Mỹ. Đồng thời, các ngành công nghiệp hỗ trợ và doanh nghiệp FDI ở Việt Nam có thể điều chỉnh chuỗi cung ứng: chuyển một số công đoạn cuối (xuất khẩu sang Mỹ) sang nước thứ ba nhằm “né” thuế, trong khi vẫn giữ phần sản xuất linh kiện tại Việt Nam. Việt Nam cũng có cơ hội thu hút đầu tư mới trong những lĩnh vực không bị ảnh hưởng hoặc từ những công ty muốn đa dạng hóa chuỗi cung ứng ngoài Trung Quốc (dù thuế cao, Việt Nam vẫn có lợi thế khác như chi phí nhân công cạnh tranh, ổn định chính trị).

Thay đổi cơ cấu ngành và chiến lược phát triển: Trong 5 năm tới, cơ cấu kinh tế Việt Nam có thể thay đổi đáng kể. Tỷ trọng khu vực xuất khẩu trong GDP có thể giảm (hiện nay tổng kim ngạch xuất khẩu ~90% GDP, thuộc hàng cao nhất thế giới), nhường chỗ cho khu vực dịch vụ và tiêu dùng nội địa tăng lên nhằm bù đắp. Chính phủ sẽ rút ra bài học về sự phụ thuộc quá lớn vào một thị trường, từ đó thúc đẩy đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và cân bằng lại cán cân thương mại. Việt Nam có thể chuyển dịch từ chiến lược “sản xuất gia công để xuất khẩu” sang chiến lược “sản xuất để phục vụ thị trường (nội địa và khu vực)” nhiều hơn

Về dài hạn, nếu Việt Nam nâng cao được năng lực công nghệ, tạo thương hiệu riêng và cải thiện chất lượng sản phẩm, nền kinh tế sẽ bớt phụ thuộc vào ưu đãi thuế quan từ bên ngoài.

Kịch bản tích cực vs. tiêu cực: Trong kịch bản tích cực, Mỹ và Việt Nam có thể đàm phán song phương trong vài năm tới để điều chỉnh mức thuế (ví dụ, nếu Việt Nam giảm thặng dư hoặc có nhượng bộ khác, Mỹ hạ thuế xuống mức thấp hơn). Khi đó, xuất khẩu sang Mỹ có cơ hội hồi phục, giúp kinh tế Việt Nam lấy lại đà tăng trưởng cao sau 3–5 năm chịu sức ép. Ngược lại, trong kịch bản tiêu cực, nếu mức thuế 46% kéo dài nhiều năm hoặc leo thang thành xung đột thương mại toàn diện, Việt Nam sẽ mất đi động lực tăng trưởng quan trọng. Tổng thiệt hại dài hạn rất lớn: có phân tích cho rằng mức thuế này tương đương với 10% GDP Việt Nam nếu xét về giá trị hàng hóa bị ảnh hưởng

Dù Việt Nam nỗ lực xoay xở, nền kinh tế khó đạt lại tốc độ tăng như trước và có nguy cơ rơi vào bẫy tăng trưởng trung bình. Do đó, về dài hạn, Việt Nam sẽ vừa phải thích ứng (tái cấu trúc nền kinh tế) vừa kiên trì đấu tranh ngoại giao để sớm gỡ bỏ rào cản thuế bất lợi này.

Tác động đến tỷ giá VND/USD

Sức ép mất giá ngắn hạn: Việc xuất khẩu sụt giảm và triển vọng kinh tế kém tích cực gây áp lực lên tiền Đồng (VND) so với USD. Ngay sau khi thông tin áp thuế được công bố, tâm lý thị trường ngoại hối biến động: nhà đầu tư dự báo VND có thể mất giá do dòng ngoại tệ từ xuất khẩu giảm. Cung USD trên thị trường nội địa sẽ thu hẹp khi thặng dư thương mại với Mỹ co lại, trong khi nhu cầu USD cho nhập khẩu nguyên liệu thay thế có thể tăng. Điều này tạo áp lực mất giá ngắn hạn lên VND, thể hiện ở việc tỷ giá USD/VND trên thị trường tự do có thể nhích lên. Ngoài ra, dòng vốn đầu tư gián tiếp (chứng khoán) có dấu hiệu rút ròng trong những tuần đầu sau sự kiện, càng làm cầu ngoại tệ cao hơn. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam có thể sẽ can thiệp bán ngoại tệ từ dự trữ để bình ổn tỷ giá nếu biến động quá mạnh. Tuy nhiên, dự trữ ngoại hối của Việt Nam khoảng 80 tỷ USD không quá dồi dào, nên dư địa can thiệp cũng hạn chế. Tâm lý thị trường vì thế đóng vai trò quan trọng: nếu doanh nghiệp và người dân kỳ vọng tiêu cực, VND có thể mất giá nhanh hơn trong ngắn hạn.

Yếu tố quốc tế hỗ trợ: Cùng thời điểm Mỹ áp thuế cao, chính sách này cũng gây tác động ngược tới kinh tế Mỹ, làm USD có xu hướng suy yếu trên thị trường quốc tế. Lý do là các biện pháp thuế quan cực đoan có thể kéo giảm tăng trưởng và lạm phát của Mỹ, khiến Cục Dự trữ Liên bang (Fed) phải nới lỏng chính sách – dẫn tới lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ giảm và đồng USD suy yếu

Nếu USD quốc tế giảm giá trị, áp lực lên tỷ giá USD/VND sẽ được giảm nhẹ (VND ít phải mất giá hơn so với đồng bạc xanh). Thực tế, trong những tuần đầu sau khi áp thuế, tỷ giá trung tâm do NHNN công bố chỉ tăng nhẹ rồi đi vào ổn định, cho thấy VND chưa giảm giá nhiều nhờ yếu tố hỗ trợ từ bên ngoài.

Diễn biến trung và dài hạn: Trong trung hạn, tỷ giá VND/USD nhiều khả năng sẽ điều chỉnh giảm giá từ từ để phản ánh cán cân thanh toán kém thuận lợi. Khi xuất khẩu bị ảnh hưởng kéo dài, Việt Nam có thể chuyển từ thặng dư sang thâm hụt thương mại, làm nguồn cung ngoại tệ dài hạn suy giảm. NHNN có thể chủ động cho phép VND mất giá ở mức độ kiểm soát (ví dụ 2–3% mỗi năm) nhằm hỗ trợ sức cạnh tranh của hàng xuất khẩu trên các thị trường khác. Tuy nhiên, cơ quan điều hành sẽ tránh để VND mất giá quá mạnh, vì có thể gây mất ổn định kinh tế vĩ mô (lạm phát nhập khẩu tăng) và vi phạm cam kết về không thao túng tiền tệ. Yếu tố nội tại quan trọng là sức khỏe kinh tế Việt Nam: nếu Chính phủ giữ được ổn định kinh tế và niềm tin nhà đầu tư, VND sẽ không rơi vào vòng xoáy mất giá mất kiểm soát. Chuyên gia nhận định về dài hạn, tỷ giá sẽ phản ánh sức mạnh nền chứ không chỉ chịu chi phối bởi cú sốc bên ngoài

Do đó, nếu Việt Nam thành công trong việc ổn định sản xuất, đa dạng hóa thị trường và duy trì tăng trưởng (dù thấp hơn trước), VND có thể dần ổn định lại sau giai đoạn biến động.

Tóm lại, tỷ giá VND/USD dự kiến chịu áp lực mất giá trong ngắn hạn do cú sốc thương mại, nhưng mức độ mất giá có thể trong tầm kiểm soát (một vài phần trăm) nhờ các yếu tố hỗ trợ và sự can thiệp của NHNN. Về trung và dài hạn, sự ổn định của tiền đồng sẽ phụ thuộc vào khả năng thích ứng của nền kinh tế: nếu Việt Nam giảm được phụ thuộc vào thị trường Mỹ và giữ vững cán cân vĩ mô, VND có thể tránh được kịch bản mất giá mạnh và dần củng cố lại theo đà hồi phục kinh tế.

Các ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất

Việc áp thuế 46% sẽ không tác động đồng đều; những ngành xuất khẩu chủ lực sang Mỹ sẽ chịu thiệt hại nặng nề nhất. Dưới đây là các lĩnh vực dự kiến bị ảnh hưởng nghiêm trọng:

Dệt may (Textiles & Garments): Đây là một trong những trụ cột xuất khẩu của Việt Nam tại thị trường Mỹ. Với thị phần lớn ở Mỹ, hàng dệt may Việt Nam sẽ mất ngay lợi thế giá cả khi chịu thuế 46%. Các đơn hàng quần áo từ các hãng bán lẻ Mỹ có thể sụt giảm mạnh. Đáng chú ý, hãng Nike sản xuất tới 28% sản lượng quần áo tại Việt Nam; mức thuế mới buộc Nike và các thương hiệu thời trang khác phải cân nhắc chuyển đơn hàng sang nước khác. Ngành dệt may dự kiến sẽ cắt giảm lao động và sản lượng đáng kể do đơn hàng từ thị trường xuất khẩu lớn nhất bị thu hẹp.
Da giày (Footwear): Tương tự dệt may, ngành da giày phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ. **Khoảng 50% sản lượng giày dép của Nike được sản xuất tại Việt Nam, chưa kể các hãng Adidas, Puma, Skechers… Việc áp thuế sẽ làm giá giày dép Việt Nam tại Mỹ tăng cao, dẫn đến giảm đơn hàng ngay lập tức. Các nhà máy da giày (phần lớn là doanh nghiệp FDI) có thể giảm công suất, thậm chí tạm ngưng đầu tư mở rộng. Lao động trong ngành này – khoảng nửa triệu công nhân – nằm trong nhóm dễ bị ảnh hưởng (giảm giờ làm, thu nhập giảm). Đây là ngành thâm dụng lao động nên tác động xã hội cũng đáng lo ngại.
Đồ gỗ và nội thất (Wood Furniture): Mỹ là thị trường tiêu thụ đồ gỗ lớn nhất của Việt Nam, chiếm khoảng 60% doanh thu xuất khẩu ngành gỗ (riêng năm 2022 xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ sang Mỹ đạt hơn 10 tỷ USD). Thuế 46% khiến sản phẩm gỗ Việt Nam gần như không thể cạnh tranh tại Mỹ, vì biên lợi nhuận ngành này không đủ bù đắp mức thuế cao như vậy. Hệ quả là nhiều doanh nghiệp gỗ mất đơn hàng hàng loạt, dòng tiền bị thu hẹp mạnh. Ngành gỗ có thể chứng kiến làn sóng sa thải lao động và thậm chí một số doanh nghiệp phải đóng cửa nếu đơn hàng không phục hồi. Các công ty xuất khẩu đồ nội thất sẽ phải tìm thị trường thay thế (EU, Nhật, Hàn Quốc…) nhưng không dễ dàng trong thời gian ngắn.
Điện tử và máy móc (Electronics & Machinery): Đây là nhóm ngành có kim ngạch xuất khẩu rất lớn sang Mỹ (chẳng hạn, riêng ngành điện tử Việt Nam xuất khẩu khoảng 57 tỷ USD giá trị hàng năm). Tuy nhiên, theo phân tích, mức chênh lệch thuế quan hiện hành đối với điện tử, máy móc giữa Việt Nam và Mỹ vốn không cao nên một số mặt hàng điện tử có thể ít bị sốc giá hơn trong ngắn hạn. Dù vậy, mức thuế 46% vẫn đặt ra thách thức lớn. Các công ty lắp ráp linh kiện điện tử cho thị trường Mỹ (ví dụ sản xuất máy tính, điện thoại xuất sang Mỹ) sẽ phải cân nhắc dịch chuyển một phần sản xuất ra khỏi Việt Nam để tránh thuế. Ngành điện tử có tỷ trọng giá trị gia công cao, nên nếu mất đơn hàng Mỹ, giá trị xuất khẩu sẽ giảm mạnh và ảnh hưởng tới tăng trưởng chung. Mặt khác, một số mặt hàng máy móc, thiết bị công nghiệp nặng của Việt Nam xuất sang Mỹ với sản lượng nhỏ nên tác động trực tiếp có thể không quá lớn, nhưng toàn ngành vẫn chịu hiệu ứng gián tiếp (giảm dòng vốn FDI mở rộng sản xuất trong tương lai).
Thủy sản và nông sản (Seafood & Agriculture): Mỹ là thị trường quan trọng cho thủy sản Việt Nam (cá tra, tôm, hải sản chế biến) và một số nông sản (hạt điều, cà phê, hồ tiêu). Với mức thuế mới, giá thủy sản Việt Nam tại Mỹ tăng vọt, nhiều khả năng đơn hàng thủy sản sẽ sụt giảm mạnh. Các mặt hàng như tôm đông lạnh, cá tra phi lê vốn cạnh tranh chủ yếu bằng giá sẽ gần như mất thị phần ở Mỹ. Ngành thủy sản sẽ chịu thiệt hại kép: vừa giảm doanh thu xuất khẩu, vừa tồn kho sản phẩm, gây áp lực giảm giá bán trong nước. Tương tự, nông sản như hạt điều, cà phê… sẽ trở nên kém hấp dẫn hơn so với sản phẩm từ các nước khác không bị thuế cao. Nông dân và doanh nghiệp xuất khẩu nông sản có thể bị ảnh hưởng về giá bán và lợi nhuận. Tuy nhiên, điểm tích cực là một số nông sản có thể chuyển hướng sang các thị trường khác (EU, Trung Quốc) dễ dàng hơn so với sản phẩm công nghiệp.
Các ngành khác: Thép và nhôm là mặt hàng chịu thuế 25% (riêng, không ở mức 46%) theo gói thuế của Mỹ, nên tác động có nhẹ hơn. Dù vậy, ngành thép Việt Nam vốn đã bị áp thuế phòng vệ ở Mỹ trước đó cũng sẽ tiếp tục khó khăn trong việc giữ thị phần. Cao su (nguyên liệu và sản phẩm như lốp xe) nằm trong danh mục bị áp thuế cao, dẫn đến xuất khẩu lốp xe, sản phẩm cao su sang Mỹ sụt giảm; một số doanh nghiệp sản xuất săm lốp có thể phải thu hẹp sản xuất. Hóa chất và nhựa cũng đối mặt với thách thức do thuế quan làm chi phí tăng, đặc biệt các mặt hàng như phân bón, sản phẩm hóa dầu xuất khẩu sẽ kém cạnh tranh. Nhìn chung, mọi ngành hàng xuất khẩu nhiều sang Mỹ (điện tử, may mặc, da giày, đồ gỗ, nông thủy sản…) đều bị ảnh hưởng tiêu cực, chỉ khác biệt ở mức độ. Những ngành có biên lợi nhuận thấp và phụ thuộc cao vào thị trường Mỹ sẽ chịu thiệt hại nặng nề nhất ngay từ đầu, còn các ngành có thể chuyển hướng thị trường hoặc có giá trị gia tăng cao sẽ có dư địa chống chịu tốt hơn đôi chút.

Phân tích kỹ thuật Vnindex tuần này

Nến tuần gần nhất là một cây nến đỏ dài với thân nến phủ nhận toàn bộ thân nến xanh của các tuần trước – đây là mô hình bearish engulfing (nhấn chìm giảm) ở khung tuần. Điều này thể hiện lực bán áp đảo khi chỉ số thất bại trong việc giữ vùng breakout phía trên 1.300 và nhanh chóng bị kéo ngược trở lại. Điểm đáng chú ý là nến này đóng cửa dưới cả đường MA200 tuần và cắt xuống khỏi trendline ngắn hạn, cho thấy tâm lý thị trường chuyển sang tiêu cực trong ngắn hạn.

Dự báo diễn biến tiếp theo

Kịch bản tiêu cực (đang chiếm ưu thế): Với mô hình nến bearish mạnh và việc phá vỡ trendline + MA200, nhiều khả năng VN-Index sẽ tiếp tục điều chỉnh sâu về vùng hỗ trợ mạnh quanh 1.150 – 1.180 điểm (vùng tích lũy cũ và sát đường trendline dài hạn). Nếu không giữ được vùng này, thị trường có thể bước vào nhịp giảm trung hạn với mục tiêu sâu hơn.

Kịch bản hồi phục kỹ thuật: Trong trường hợp xuất hiện lực cầu bắt đáy mạnh tại vùng 1.200 – 1.210, chỉ số có thể có nhịp hồi kỹ thuật về vùng 1.250 – 1.270. Tuy nhiên, đây sẽ là vùng cản và có thể xuất hiện lực bán lại.

Nhà đầu tư nên làm gì?

1. Giữ vững nguyên tắc: Ưu tiên bảo toàn vốn

Trong giai đoạn nhiều biến động vĩ mô, nguyên tắc bảo toàn vốn phải đặt lên hàng đầu. Khi môi trường chính sách bất định, bất kỳ doanh nghiệp nào có tỷ trọng xuất khẩu lớn sang Mỹ cũng đều tiềm ẩn rủi ro định giá lại. Đừng cố bắt đáy quá sớm. Hãy để thị trường xác lập đáy rõ ràng rồi mới xem xét hành động.

2. Rà soát lại danh mục đầu tư ngay lập tức

Cắt giảm tỷ trọng cổ phiếu thuộc các ngành:

Dệt may, da giày, gỗ, thủy sản – những ngành có tỷ trọng xuất khẩu cao sang Mỹ và biên lợi nhuận thấp.
Nhóm doanh nghiệp FDI gia công cho thị trường Mỹ.
Những cổ phiếu có mức định giá cao, ít dư địa chống chịu.

Nâng tỷ trọng tiền mặt hoặc chuyển sang nhóm phòng thủ:

Hàng tiêu dùng nội địa, y tế, điện nước – ít phụ thuộc vào xuất khẩu.
Doanh nghiệp có thị trường xuất khẩu chính không phải Mỹ (như sang EU, Trung Quốc).
Các doanh nghiệp có biên lợi nhuận cao, tài chính lành mạnh và không lệ thuộc chuỗi cung ứng toàn cầu.

3. Tránh đòn bẩy tài chính trong giai đoạn này

Nếu cú sốc thuế quan lan rộng sang các khía cạnh khác của nền kinh tế (FDI, tỷ giá, việc làm), thì áp lực lên thị trường chứng khoán sẽ không chỉ kéo dài 1–2 tuần mà có thể vài tháng. Sử dụng đòn bẩy trong giai đoạn này là rủi ro lớn, đặc biệt khi thanh khoản toàn thị trường có thể sụt giảm nếu nhà đầu tư mất niềm tin.

4. Theo dõi sát diễn biến chính sách và đối thoại song phương

Tình hình có thể đảo chiều nếu:

Hai nước khởi động lại đàm phán, khả năng Mỹ điều chỉnh mức thuế (như từng làm với Hàn Quốc, Mexico).
Chính phủ Việt Nam công bố các gói kích cầu mạnh, hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó.
Các tổ chức quốc tế (WTO, IMF) có động thái can thiệp, phản đối chính sách thuế bất thường.

Nhà đầu tư cần liên tục cập nhật thông tin, tránh ra quyết định dựa trên cảm xúc hoặc tin đồn.

5. Chuẩn bị sẵn chiến lược tái cơ cấu khi thị trường tạo đáy

Nếu thị trường điều chỉnh mạnh do cú sốc này, cơ hội đầu tư dài hạn sẽ xuất hiện. Khi mọi thứ lắng xuống, nhà đầu tư nên:

Tái cơ cấu sang những cổ phiếu hưởng lợi từ tái cấu trúc nền kinh tế (ví dụ: logistic nội địa, công nghệ, năng lượng sạch, tiêu dùng…).
Chọn doanh nghiệp có chiến lược mở rộng thị trường ngoài Mỹ, hoặc đang đầu tư chiều sâu (R&D, thương hiệu).

Nhận định thị trường