Việt Nam là một trong những nền kinh tế năng động nhất châu Á. Với lực lượng lao động trẻ, mức độ ứng dụng công nghệ số mạnh mẽ và dòng vốn đầu tư nước ngoài ngày càng tăng, Việt Nam đang ở vị thế thuận lợi để trở thành một Trung tâm Tài chính Quốc tế (IFC).
Tham vọng của Chính phủ trong việc xây dựng trung tâm này không chỉ nhằm củng cố thị trường vốn, mà còn hướng tới kiến tạo một hệ sinh thái thúc đẩy đổi mới sáng tạo, năng lực cạnh tranh và tăng trưởng dài hạn.
Kinh nghiệm từ các trung tâm tài chính toàn cầu cho thấy, những trung tâm này có thể đóng vai trò như chất xúc tác cho đổi mới. Chúng cung cấp môi trường thử nghiệm an toàn cho các công nghệ mới, thu hút đầu tư và kết nối nhân tài giữa các ngành.
Tuy nhiên, thành công không đến một cách tự động. Điều đó đòi hỏi nền tảng pháp lý rõ ràng, chính sách ổn định lâu dài và một hệ sinh thái trong đó khu vực công và tư nhân phối hợp chặt chẽ.
Từ bài học của các thị trường khác, ba nguyên tắc then chốt nổi bật: minh bạch, nhất quán và hợp tác.
Nội dung
Minh bạch: Xây dựng niềm tin qua các quy tắc rõ ràng
Vương quốc Anh là một trong những ví dụ điển hình về tính minh bạch trong hành động. Năm 2016, Cơ quan Quản lý Tài chính (FCA) đã ra mắt “regulatory sandbox” đầu tiên trên thế giới, một khuôn khổ thử nghiệm cho phép các công ty FinTech thử nghiệm sản phẩm sáng tạo với khách hàng thật, dưới sự giám sát của cơ quan quản lý.
Lợi ích xuất hiện ngay lập tức. Các công ty khởi nghiệp hiểu rõ luật chơi, cơ quan quản lý có thêm kiến thức về công nghệ mới, còn nhà đầu tư thì tự tin hơn khi rót vốn vào các ý tưởng chưa được kiểm chứng. Từ đó đến nay, hơn 1.000 doanh nghiệp đã tham gia.
Nghiên cứu của Hiệp hội Tài chính châu Âu (European Finance Association) cho thấy, các doanh nghiệp tham gia sandbox có khả năng huy động vốn cao hơn 50% và trung bình thu hút đầu tư nhiều hơn 15% so với các đối thủ. Mô hình của Anh đã được nhân rộng toàn cầu, chứng minh rằng đổi mới được thúc đẩy nhanh hơn khi “luật chơi” rõ ràng.
Đối với Việt Nam, việc áp dụng một cơ chế sandbox tương tự có thể gửi đi thông điệp mạnh mẽ tới các nhà đổi mới và nhà đầu tư: sự thử nghiệm được khuyến khích, nhưng luôn trong khuôn khổ an toàn và có thể dự đoán được.
Nhất quán: Xây dựng niềm tin theo thời gian
Nếu như minh bạch giúp các nhà đổi mới tự tin bắt đầu, thì tính nhất quán bảo đảm họ có thể mở rộng quy mô. Singapore là ví dụ tiêu biểu thông qua Project Guardian, được Cơ quan Tiền tệ Singapore (MAS) khởi động vào năm 2022. Dự án này khám phá việc token hóa thị trường vốn thông qua chuỗi thử nghiệm được kiểm soát.
Điều làm nên tầm quan trọng của Project Guardian là nó không phải một thử nghiệm đơn lẻ. Mỗi năm, MAS đều duy trì và mở rộng các giai đoạn thử nghiệm, đồng thời hoàn thiện chuẩn mực trong các lĩnh vực như thanh toán, lưu ký và tài sản số. Cách tiếp cận ổn định, đa giai đoạn này tạo dựng niềm tin: các nhà đổi mới biết rằng nỗ lực của họ sẽ không “biến mất” sau một lần thử nghiệm, còn nhà đầu tư tin rằng những thị trường mới có thể phát triển trong khuôn khổ được kiểm soát và tin cậy.
Việt Nam có thể học hỏi điều này bằng cách đưa tính ổn định và dự đoán được vào lộ trình phát triển IFC. Sự nhất quán trong chính sách và quy định sẽ là chìa khóa để đổi mới không chỉ là tia sáng thoáng qua, mà trở thành động lực tăng trưởng bền vững.
Hợp tác: Xây dựng hệ sinh thái thay vì các “ốc đảo”
Cuối cùng, đổi mới chỉ thực sự phát triển trong hệ sinh thái hợp tác. Hong Kong là minh chứng rõ ràng thông qua Cyberport và Science and Technology Parks, nơi quy tụ các start-up, tập đoàn công nghệ toàn cầu, nhà đầu tư và ngân hàng trong cùng không gian làm việc. Những trung tâm này cung cấp tài trợ, cố vấn và chương trình ươm tạo, giúp ý tưởng nhanh chóng chuyển từ khái niệm sang quy mô thương mại.
Bài học rút ra rất rõ: đổi mới không thể tồn tại trong sự cô lập. Nó cần sự hợp tác giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và giới học thuật. Việt Nam đang có cơ hội tạo dựng những cụm sáng tạo tương tự, nơi các công ty FinTech, ngân hàng, nhà đầu tư, doanh nghiệp viễn thông và các trường đại học cùng hợp tác. Điều này sẽ hình thành chuỗi giá trị của ý tưởng – nhân tài – vốn đầu tư, nuôi dưỡng sức mạnh cho IFC của Việt Nam trong nhiều thập kỷ tới.
Cân bằng giữa đổi mới và ổn định
Thách thức lớn nhất là tìm sự cân bằng đúng đắn. Một trung tâm tài chính “đổi mới cao nhưng ổn định thấp” dễ đối mặt với rủi ro bong bóng đầu cơ, giám sát yếu và mất niềm tin của nhà đầu tư. Ngược lại, môi trường “đổi mới cao – ổn định cao” mang đến các hành lang rõ ràng, thử nghiệm có kiểm soát và biện pháp bảo vệ vững chắc về bảo mật dữ liệu và an ninh mạng.
Đó chính là cán cân mà Việt Nam cần hướng tới: một IFC khuyến khích sáng tạo nhưng duy trì tiêu chuẩn quản lý nghiêm ngặt. Khung pháp lý đúng đắn, quy tắc tham gia rõ ràng, quy định đơn giản nhưng linh hoạt, cùng sự tuân thủ chuẩn mực quốc tế sẽ tạo nên môi trường nơi nhà đầu tư yên tâm, nhà đổi mới tự tin phát triển.
Tại sao chuẩn mực quốc tế lại quan trọng
Việc hài hòa với các chuẩn mực quốc tế đặc biệt quan trọng. Nó thể hiện rằng IFC của Việt Nam dựa trên nền tảng thực hành tốt nhất toàn cầu, đồng thời tạo khả năng kết nối xuyên biên giới trong các lĩnh vực như thanh toán, thị trường vốn và tài sản số. Chuẩn mực quốc tế cũng giúp thu hút nhân tài toàn cầu, khi các chuyên gia và tổ chức có thể hoạt động dưới những quy tắc quen thuộc.
Với Việt Nam, việc áp dụng các khung tiêu chuẩn quốc tế được công nhận trong các lĩnh vực như chống rửa tiền (AML), an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu sẽ là điều thiết yếu. Điều này cũng giúp thu hút các tập đoàn đa quốc gia và nhà đầu tư quốc tế – những người luôn tìm kiếm sự ổn định và niềm tin.
Kinh nghiệm của HSBC: Đổi mới đi cùng niềm tin
Với vai trò là một ngân hàng toàn cầu, HSBC đã chứng kiến rõ cách minh bạch, nhất quán và hợp tác thúc đẩy đổi mới. Năm 2023, HSBC ra mắt token vàng bán lẻ đầu tiên trên thế giới tại Hong Kong, giúp tài sản trú ẩn truyền thống trở nên dễ tiếp cận hơn thông qua công nghệ token hóa. Nền tảng HSBC Orion hiện đang vận hành các đợt phát hành trái phiếu kỹ thuật số trị giá hàng tỷ USD, bao gồm trái phiếu xanh của chính phủ Hong Kong và trái phiếu kỹ thuật số của Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB).
HSBC cũng đang đầu tư cho tương lai: thử nghiệm mã hóa chống lượng tử để bảo vệ hệ thống tài chính trước rủi ro từ máy tính lượng tử, tích hợp mô hình AI trong tư vấn danh mục và phát hiện gian lận, đồng thời hỗ trợ tài chính bền vững bằng cách kết hợp công nghệ sổ cái phân tán (DLT) với các chuẩn mực ESG.
Trong tất cả những lĩnh vực này, hợp tác là yếu tố cốt lõi. Thông qua các sáng kiến như Project Guardian tại Singapore, HSBC hợp tác cùng các cơ quan quản lý, đối tác và công ty công nghệ để hình thành chuẩn mực toàn cầu. Đổi mới ở quy mô lớn chỉ có thể thành công khi niềm tin được tích hợp ngay trong hệ thống.
Xây nền tảng cho nhân lực và tăng trưởng
Một trung tâm tài chính quốc tế không thể phát triển nếu thiếu nhân tài. Việt Nam cần đầu tư mạnh vào giáo dục, đào tạo và phát triển chuyên môn trong các lĩnh vực như phân tích dữ liệu, an ninh mạng, quản trị rủi ro và kỹ thuật tài chính. Việc hợp tác với các trường đại học, tổ chức nghề nghiệp và vườn ươm doanh nghiệp sẽ giúp hình thành thế hệ lãnh đạo FinTech tương lai.
Đồng thời, việc thu hút chuyên gia quốc tế cũng rất quan trọng. Các IFC như Dubai đã triển khai thành công các loại thị thực đặc biệt dành cho lao động kỹ năng cao, qua đó vươn lên vị trí cao trong bảng xếp hạng năng lực cạnh tranh nhân tài toàn cầu. Việt Nam có thể xem xét các biện pháp tương tự để biến IFC của mình không chỉ là trung tâm tài chính, mà còn là điểm đến hấp dẫn cho nhân tài quốc tế.
Một tầm nhìn trong tầm tay
Việt Nam đang đứng tại bước ngoặt quan trọng. Bằng cách đặt minh bạch, nhất quán và hợp tác làm nền tảng cho IFC, Việt Nam có thể tạo ra không chỉ một trung tâm tài chính, mà là trung tâm đổi mới kết nối châu Á với thế giới.
Lợi ích mang lại vượt xa các dòng vốn đầu tư: một IFC năng động có thể tạo việc làm, nuôi dưỡng doanh nghiệp khởi nghiệp, thu hút nhân tài và đưa Việt Nam vươn lên tuyến đầu của tài chính toàn cầu.
Hành trình này đòi hỏi tầm nhìn, sự kiên định và hợp tác công – tư bền chặt. Nhưng phần thưởng hoàn toàn xứng đáng: một môi trường “đổi mới cao – ổn định cao” mang lại thịnh vượng, khả năng chống chịu và vị thế toàn cầu cho nền kinh tế Việt Nam trong nhiều thập kỷ tới.
(Bài viết của Ông Phil Wright, Giám đốc điều hành, HSBC Việt Nam)
